نژادپرستی چیست؟

نمونه‌های نژاد پرستی "آریایی"، ضد عرب، ضد ترک، ضد زن و ... در کشور ما گویای دقیق این هراس هستند که به سادگی در رفتارهای جمعی و توده‌وار ممکن است به خشونت های پر هزینه اجتماعی منجر شوند.

نژاد پرستی یا رویکردهای روانی-اجتماعی-فرهنگی مشابه آن، نظیر قوم پرستی، تعصب و برتر دیدن یک عقیده سیاسی یا دینی و حتی داشتن عقاید تندروانه و حذف کننده نسبت به این یا آن گروه اجتماعی به دلیل رفتارها و شکل و شمایل، لهجه یا طرز سخن گفتن متفاوتشان، همه را می توان در یک مجموعه رفتاری- فکری جای داد.

این رفتار را با پیشوند “هراس” (phobia) می شناسیم. از این رو در بسیاری موارد امروز در متون تخصصی به جای پسوند “پرستی” از پسوند”هراسی” استفاده می شود: اسلام هراسی،

ناصر فکوهی – جامعه‌شناس

جامعه هراسی و غیره. اما این پسوند کاملا رایج نیست و در زبان عمومی رسم بر آن است که از پسوندهایی چون “ستیزی”(زن ستیزی، یهود ستیزی..) یا مفاهیم نفرت و پرستش استفاده شود.

با وجود این مطالعاتی که از جنگ جهانی دوم تا امروز بر پدیده های یهود ستیزی، اسلام ستیزی، نژادپرستی سفیدپوستان علیه سیاهان یا برعکس و… انجام شده همگی نشان دهنده نبود هیچ پایه ای زیستی و طبیعی برای این رفتارهای کاملا فرهنگی و اکتسابی بوده و همچنین نشان می دهند که در این رفتارها، مهم ترین عنصر، نه باور به پست بودن طرف مقابل بلکه هراس از برتری اوست که خود را در قالبی معکوس نشان می دهد: بدین ترتیب از یک سو می توان استدلال های “طبیعی” کاملا سطحی و بی پایه را در برتری یک نژاد به نژاد دیگر نشان داد (و البته سطحی و ظاهری بودن خود مفهوم نژاد را) و از سوی دیگر به سادگی می توان ثابت کرد احساس غالب در این رفتارها نفرتی است که ریشه از هراس نسبت به برتری مفروض دیگری و حقارت خود دارد. به همین جهت است که با بالا رفتن سطح فرهنگی یک جامعه می توان شاهد کاهش اینگونه رفتارها علیه هر نوع از “دیگری” بود و برعکس.

هر چند از این امر نمی توان یک قانون جهانشمول و همیشگی ساخت و همواره باید شرایط دقیق بروز این احساس ها و رفتارها را در نظر گرفت. نمونه‌های نژاد پرستی “آریایی”، ضد عرب، ضد ترک، ضد زن و … در کشور ما گویای دقیق این هراس هستند که به سادگی در رفتارهای جمعی و تو ده وار ممکن است به خشونت های پر هزینه اجتماعی منجر شوند.